Cá chọi còn có tên khác là cá đá hoặc cá xiêm. Danh pháp khoa học là Betta splendens. Tên tiếng Anh là Siamese fighting fish còn được gọi là "beta fish" hoặc "betta". Cá chọi là một trong số những loài cá cảnh (cá kiểng) nước ngọt phổ biến nhất thuộc họ Osphronemidae, bộ Perciformes.
Hô hấp

Giống như các loài thuộc họ Osphronemidae và tất cả thành viên của chi Betta, cá chọi có một cơ quan phức tạp trên đầu cho phép chúng lấy oxy trực tiếp từ không khí, bổ sung cho nguồn oxy hấp thu bằng mang ở dưới nước. Nếu không tiếp xúc được với mặt nước, cá chọi sẽ bị "chết đuối".
[sửa]Thức ăn

Cá chọi là loài ăn thịt, cấu tạo miệng của chúng hếch lên trên là phù hợp cho việc kiếm ăn trên bề mặt.
Trứng được ấp trong 30 đến 40 giờ, khoảng 3-4 ngày sau sẽ nở hết. Con đực vẫn chăm sóc đàn con sau khi nở 2 ngày cho đến khi chúng tự bơi được. Cũng như chăm sóc trứng, trong thời gian này nếu có một con cá bột (cá con mới nở) bị chìm xuống dưới đáy bể nước, cá bố sẽ dùng miệng nhặt nó lên đặt lại vào ổ bọt khí.
[sửa]Đặc điểm

[sửa]Màu sắc
Cá chọi từng được đặt biệt danh là "trang sức của Phương Đông" (The Jewel of the Orient) do màu sắc tuyệt đẹp của chúng qua nhiều quá trình lai tạo.
Trong tự nhiên khi bị kích động cá chọi mới nổi màu rực rỡ. Tuy nhiên quá trình lai tạo đã cho ra những giống cá chọi luôn có màu sắc mạnh mẽ như khi bị kích động.
Hiện nay cá chọi có màu sắc rất phong phú, chẳng hạn: đỏ, xanh lam, xanh lá, xanh ngọc, màu cam, vàng, trắng... Hầu hết chúng đều có nhiều màu sắc óng ánh và thay đổi màu theo góc nhìn hay cường độ ánh sáng. Ngoài ra người nuôi cá có thể tạo ra những màu ánh kim như đồng, vàng...
Thông thường cá đực mới được bày bán trong các cửa hàng vì màu sắc và bộ vây lộng lẫy của nó. Cá cái tuy có thể lai tạo được những cá thể màu sắc rực rỡ như cá đực nhưng bộ vây thì không thể sánh bằng con đực.
[sửa]Các giống cá chọi nổi tiếng


Một con cá chọi đực màu ánh kim, 2 đuôi - Double-tail
Những người lai tạo đã tạo ra một số giống cá chọi nổi tiếng sau (dựa vào hình dạng của vây):
Veiltail: vây đuôi rủ xuống và không đối xứng..
Crowntail: vây tưa.
Combtail: vây lược.
Half-moon: vây đuôi mở rộng đến 180 độ hoặc lớn hơn.
Short-finned fighting style: cá chọi chiến với bộ vây rất ngắn.
Double-tail: có 2 đuôi (vây đuôi đực chia làm 2 phần rõ ràng) và vây lưng khá dài.
Delta tail: vây đuôi mở rộng gần bằng Half-moon và sắc cạnh hơn.
Fantail: đuôi quạt.
[sửa]Hành vi
Tập tin:Betta Fighting Reflection.JPG
Một con cá chọi đực đang "tấn công" hình ảnh chính nó phản chiếu trong gương.
Khi muốn tuyên chiến hay đe dọa một cá thể khác, cá chọi thường bành 2 mang ra (có nơi gọi là xù mang) lúc đó trông nó thật uy nghi và dữ tợn. Kèm theo đó là hành vi căng vây và nghiêng người về phía đối phương, màu sắc có thể chuyển sang đen sậm ở phần đầu, bộ vây trở nên rực rỡ và lấp lánh.
Cá chọi thường tự đặt ra cho mình một lãnh thổ riêng ví dụ như một bụi cây thủy sinh hay một hốc đá nhỏ. Đôi khi sự sở hữu lãnh thổ ở mức rất cao, nó sẵn sàng đánh trả mọi kẻ xâm phạm.
Thông thường cá chọi đực hung hãn hơn cá cái. Cá chọi hung hãn đến mức độ xung đột với chính hình ảnh của nó ở trong gương, vì vậy tốt nhất bạn không nên để gương trong bể nuôi cá chọi, nó có thể bị tổn thương do "chiến đấu" với hình ảnh của mình trong gương.
Chính vì tính hung hãn mãnh liệt vốn có, cá chọi đã trở thành một trò tiêu khiển cho con người.
[sửa]Cá chọi tại Việt Nam

Theo Hội chim cá cảnh TP. Hồ Chí Minh thì hàng năm doanh thu cá chọi xuất khẩu không dưới 200.000USD (số liệu năm 2007) Và hiện nay loại cá chọi Xiêm lai Việt đang có giá trị nhất trên thị trường cá chọi thế giới! Loại cá này đang được xem là “độc quyền” của vùng Đông Nam Á, nhất là Thái Lan và Việt Nam.[1]
Ở miền Bắc, cá chọi được nuôi rất nhiều tại Nghi Tàm, quận Tây Hồ, Hà Nội.
Trong tự nhiên, cá chọi chủ yếu ăn zooplankton (1 loài phiêu sinh ), bọ gậy (loăng quăng) và một số ấu trùng của côn trùng khác. Nếu nguồn thức ăn dồi dào, cá chọi sẽ sống lâu hơn, màu sắc sặc sỡ hơn, các vây bị rách sẽ liền nhanh chóng.
Người nuôi cá chọi thường cho ăn thức ăn sống như giun đỏ, các viên thức ăn được trộn từ mashed shrimp meal, fish meal, brine shrimp, bloodworms, and vitamins
Tuyệt đối không được cho chúng ăn thức ăn từ thực vật như viên thức ăn có bột ngũ cốc, có thể chúng sẽ chết.
[sửa]Sinh sản

Cá chọi giao phối theo một cách độc đáo được gọi là ép (hoặc quấn). Khi giao phối con đực quấn quanh con cái và ép chặt lại, mỗi lần như vậy con cái sẽ sinh ra 10 đến 41 trứng, ngay lập tức con đực sẽ phóng tinh trùng của mình vào mỗi qua trứng.
Sau khi sinh hết trứng người nuôi cá nên vớt cá chọi cái ra khỏi bể chứa, nếu không nó có thể sẽ ăn chỗ trứng vừa sinh ra.
Chỉ con đực mới có nhiệm vụ trông coi và chăm sóc trứng. Cá chọi đực sẽ làm một cái ổ bằng bọt khí oxy, khi giao phối nó sẽ nhặt từng quả trứng con cái sinh ra và đặt vào ổ bọt khí của nó. Nếu có quả trứng nào bị rơi xuống nước vì bọt khí vỡ cá chọi đực sẽ cẩn thận nhặt lại và cho vào một bọt khí mới.
Chúng có nguồn gốc từ Thái Lan và Cambodia với tên gọi theo tiếng địa phương là pla-kad hoặc trey krem. (Bản thân tên tiếng Anh cũng nói lên nguồn gốc xuất xứ của nó: Siamese fighting fish - cá chọi Thái).
Cá chọi trưởng thành dài khoảng 6cm (có một số giống dài 8cm). Gần đây người ta còn lai tạo được những giống cá chọi khổng lồ (gaint bettas) dài trên 8cm. Được biết đến như một loài cá cảnh có màu sắc sặc sỡ với bộ vây chảy dài tuyệt đẹp nhưng màu sắc tự nhiên cá chọi hoang dã chỉ là màu xanh lá cây xỉn (dull green) và màu nâu, ngoài ra bộ vây của cá chọi hoang dã tương đối ngắn.
Tuy nhiên do quá trình lai tạo chúng ngày càng có màu sắc sặc sỡ và bộ vây dài hơn. Ví dụ như những các giống cá chọi: Veiltail, Delta, Superdelta, Halfmoon...